De ontwikkeling van de DNA-test: van doorbraak tot dagelijkse praktijk

Gezondheid

de Bisk - 21 april 202526 april 2025

De ontdekking van DNA als drager van genetische informatie in 1953, door James Watson en Francis Crick, markeerde het begin van een revolutie in de biologie en geneeskunde. Toch duurde het nog decennia voordat DNA-tests daadwerkelijk gebruikt konden worden voor forensisch onderzoek, medische diagnoses en genealogisch onderzoek.

Doorbraak

De eerste echte doorbraak in de ontwikkeling van DNA-testtechnologie kwam in 1984, toen de Britse geneticus Alec Jeffreys een methode ontwikkelde voor DNA-vingerafdrukken. Hij ontdekte dat bepaalde delen van het DNA sterk verschilden tussen individuen. Deze unieke patronen konden gebruikt worden om mensen te identificeren, vergelijkbaar met een vingerafdruk. In 1986 werd deze techniek voor het eerst ingezet in een strafzaak in Engeland en leidde tot zowel een vrijspraak als een veroordeling – een historisch moment in de forensische wetenschap.

De komst van PCR

In de jaren 90 werd de techniek verder verfijnd door de introductie van PCR (polymerasekettingreactie), waarmee kleine hoeveelheden DNA konden worden vermenigvuldigd. Dit maakte het mogelijk om zelfs minuscule sporen van DNA te analyseren, zoals een haar of een huidschilfer. Hierdoor groeide het gebruik van DNA-tests snel, niet alleen in de forensiek, maar ook in de medische wereld.

In de medische genetica wordt DNA-analyse nu gebruikt om erfelijke ziekten op te sporen, genetische predisposities vast te stellen en zelfs om therapieën af te stemmen op iemands genetisch profiel – de opkomst van gepersonaliseerde geneeskunde. Ook in de prenatale diagnostiek is de DNA-test inmiddels onmisbaar geworden.

Consumenten

Sinds het begin van de 21e eeuw zijn DNA-tests ook populair geworden voor consumenten. Commerciële bedrijven bieden eenvoudige thuistests aan, waarmee mensen hun afkomst kunnen achterhalen, verloren familieleden kunnen opsporen of inzicht kunnen krijgen in hun gezondheidsrisico’s. Deze ontwikkelingen hebben ethische vragen opgeroepen over privacy, databescherming en de mogelijke sociale impact van genetische informatie.

Tegenwoordig zijn DNA-tests sneller, goedkoper en toegankelijker dan ooit tevoren. Waar een test in de jaren 80 nog weken duurde en duizenden euro’s kostte, is het nu mogelijk om voor minder dan honderd euro een betrouwbare test te doen met resultaten binnen enkele dagen. De technologie blijft zich ontwikkelen, met mogelijkheden zoals CRISPR voor genetische aanpassingen die nieuwe vragen oproepen over wat we met DNA kúnnen en mógen doen.

De ontwikkeling van de DNA-test is daarmee een krachtig voorbeeld van hoe wetenschap het dagelijks leven ingrijpend kan veranderen.

(7)